Ik (geboren in 1980) groeide op in een tijd waarin meisjes gelukkig volop kansen kregen. Toch bepaalden vooral mannen de norm. Van vrouwelijke werknemers werd verwacht dat ze zich aanpasten aan hoe de mannelijke hazen liepen. Een dikke huid was geen overbodige luxe. Aanpassingsvermogen gold als deugd. Senior vrouwelijke collega’s zeiden tegen me: ‘Laat het van je afglijden. Horkerigheid hoort er nou eenmaal bij.’ Het was een dans: vrouwelijk genoeg zijn in uitstraling, maar tegelijk stoer genoeg om mee te kunnen in de masculiene cultuur. Meryl Streep verwoorde het ooit mooi: ‘Women speak men. But men don't speak women.’
In mijn werk als trainer kreeg ik al vroeg toegang tot boardrooms. Daar hoorde ik geregeld badinerende opmerkingen over stagiaires, homo’s, secretaresses, of collega’s met een hoofddoek. Ook ik lachte als een boer met kiespijn. Zoals toen ik twee jaar lang ‘Goudlokje’ werd genoemd, nadat ik één keer een goudkleurig jasje had gedragen. ‘Het is wat het is’, dacht ik. Totdat de tijden begonnen te veranderen.
De sociale evolutie op de werkvloer, ingezet door meer diversiteit en mondige jongere generaties, bracht een welkome kentering. Geen sarcastische opmerkingen meer bij de gebeds- of kolfruimte. Openlijk zeggen dat je het weekend Pride gaat vieren. Onbeschaamd delen dat je last hebt van de perimenopauze. Een verademing. Ik ben dankbaar voor de dappere mensen die hun stem hebben laten horen. En voor jongere generaties die trouw blijven aan hun waarden en behoeften. Zij effenden de weg voor ons allemaal om beter op te komen voor onze wensen en grenzen.
Twintig jaar geleden, tijdens een presentatie, trok een technicus zonder pardon aan mijn jurk om een headset aan te brengen. Nu wordt eerst keurig gevraagd of men me mag aanraken om de zender te bevestigen. Zelfs als dat bij mijn bh-bandje moet, blijft het professioneel stil. Ik wist niet dat ik het vragen om consent zó prettig zou vinden.
Maar dat betekent niet dat we er zijn. Seksuele intimidatie, pesterijen, etnische discriminatie – het komt nog steeds voor. En het gaat niet alleen om de grote incidenten, maar juist om de dagelijkse omgang. Hoe begroeten we elkaar? Welke woorden gebruiken we? Krijgt de junior spreektijd in de vergadering? Hoe wordt uitgelegd dat er overwerk aankomt? Sociale veiligheid verdient een blijvende plek op de agenda. Juist omdat er, dankzij de toegenomen diversiteit, zoveel verschil is in wat als normaal en respectvol wordt ervaren.
Een manager vertelde me laatst dat ze zich stoorde aan jonge collega’s die zich via een kort appje ziekmelden, onderuitgezakt in een hoody vergaderen, of e-mails zonder aanhef en intro versturen. Toch sprak ze hen daar niet op aan, uit angst de harmonie te verstoren. Maar juist dát is het begin van het einde. Elkaar aanspreken én jezelf uitspreken is essentieel. Wat voor de één normaal is, is dat voor de ander niet. En daar kun je een respectvol gesprek over voeren. Laatst sprak iemand me aan omdat ik een schunnige grap maakte die niet in goede aarde viel. Niet leuk om te horen, maar enorm leerzaam. Want ik ben er jaren mee weggekomen, maar het was al jaren niet grappig en daar moest ik op gewezen worden. Het gesprek hierover is de enige weg naar gedeelde, gedragen omgangsvormen.
Aldus – Goudlokje...
Over Kim Jansen
Generatie-expert en sociaalpsycholoog Kim Jansen werkte jarenlang op het snijvlak van hr, trainerschap en onderzoek. Sinds 2014 is ze inspirerend spreker en senior trainer. Met dit boek spoort ze je aan om het beste uit alle generaties te halen voor een future-proof organisatie.