Samensturing: Organiseren vanuit Gedeelde Verantwoordelijkheid

In een tijd waarin traditionele hiërarchische structuren tekortkomingen tonen en veel zelfsturingstrajecten vastlopen, biedt samensturing een verfrissend alternatief. Dit organisatieprincipe gaat uit van eigenaarschap en gedeelde verantwoordelijkheid, waarbij gelijkwaardigheid tussen alle organisatielagen centraal staat. In tegenstelling tot zelfsturing, dat vaak top-down wordt 'geïmplementeerd' met alle nadelige gevolgen van dien, ontstaat samensturing werkende weg door mensen actief mede-eigenaar te maken van het veranderproces.

Samensturing erkent dat mensen gelukkiger en effectiever zijn wanneer ze verbonden zijn met elkaar en met een collectief doel. Het principe van wederzijdse afhankelijkheid staat daarbij hoger dan individuele autonomie – een radicale omslag in ons denken over organiseren.

Van Theorie naar Praktijk: Bewezen Succesverhalen

Hoe ziet samensturing er in de praktijk uit? Het bekendste internationale voorbeeld komt uit Brazilië, waar Ricardo Semler zijn bedrijf Semco transformeerde tot een organisatie waar 'iedereen de baas is'. Dit radicale experiment toonde aan dat gezamenlijke sturing leidt tot betere resultaten, meer werkplezier en sterke sociale controle. In Nederland paste ondernemer Allard Droste deze principes met groot succes toe.

Zelfsturing versus Samensturing: Meer dan Semantiek

Veel organisaties worstelen met de vraag: kiezen we voor zelfsturing of voor samensturing? Het antwoord is genuanceerder dan een simpele keuze tussen beide. Waar zelfsturing vaak wordt geassocieerd met individuele autonomie en het 'zelf de baas zijn', legt samensturing expliciet de nadruk op het samen sturen. Het gaat verder dan zelfsturing door de nadruk op gezamenlijkheid, dialoog en collectieve verantwoordelijkheid.

De Voorwaarden voor Succesvol Samensturen

Samensturing implementeren vereist meer dan het afschaffen van managementlagen. Het vraagt om een fundamentele transformatie in hoe we naar mensen en organisaties kijken. Het dominante mensbeeld binnen de organisatie speelt daarbij een cruciale rol: samensturing gaat uit van gelijkwaardigheid. We zijn niet allemaal gelijk, maar wel gelijkwaardig – medewerkers én managers.

Een veel voorkomende fout is dat doel en middel door elkaar worden gehaald. Samensturing is nooit een doel op zich; het gaat om eigenaarschap en een besef van gedeelde verantwoordelijkheid. Je proclameert dit niet, je begint er gewoon mee.

Persoonlijke Transformatie als Fundament

Voor veel leidinggevenden betekent de overgang naar samensturing 'een transformatie van formaat'. Wie altijd een hiërarchisch leidinggevende is geweest, moet wennen aan een rol die vooral bestaat uit het voeren van essentiële dialogen, het herverdelen van verantwoordelijkheden en het geven van ruimte aan diversiteit. Weg met command-and-control!

Samensturing in Bredere Context

Samensturing beperkt zich niet tot het organiseren binnen organisaties. In een tijd waarin maatschappelijke opgaven steeds complexer worden, is samenwerking tussen organisaties essentieel. Hoe stuur je in netwerken waar geen formele hiërarchie bestaat? Hoe coördineer je zonder macht?

Praktische Toepassingen en Besluitvorming

Hoe neem je besluiten in een samensturende organisatie? Gelijkwaardigheid betekent dat iedereen gehoord wordt, maar hoe voorkom je dat vergaderingen eindeloos worden? Diverse methodieken kunnen samensturing ondersteunen, van consentbesluitvorming tot oplossingsgerichte interactiemethoden.

De Toekomst: Van Hiërarchie naar Verbinding

Onze hiërarchische systemen hebben hun houdbaarheid verloren in een tijd waarin wendbare organisaties nodig zijn die snel kunnen inspelen op veranderingen. Maar de oplossing is niet om meteen over te stappen naar volledige zelfsturing – dat gaat vaak mis. Samensturing biedt een natuurlijke weg waarin mensen leren zich opnieuw met elkaar en met collectieve doelen te verbinden.

De samensturende organisatie van de toekomst erkent en faciliteert de menselijke behoefte om deel uit te maken van een groter geheel. Door eigenaarschap, gedeelde verantwoordelijkheid en balans tussen zelf en samen ontstaan bevlogen medewerkers, effectieve teams en waardevolle leiders. Niet door dit te proclameren, maar door te beginnen met essentiële gesprekken en mensen werkende weg eigenaar te maken van het veranderproces.

Samensturing is meer dan een organisatieprincipe – het is een antwoord op de vervreemding die veel mensen ervaren in moderne organisaties. Het biedt perspectief voor het realiseren van verbinding en gedeelde verantwoordelijkheid in een tijd waarin dat harder nodig is dan ooit.